هوش تجاری

هوش تجاری، Business Intelligence یا به اختصار BI یک فرآیند تکنولوژی محور برای تحلیل داده هاست. این فرآیند در نهایت به مدیران، صاحبان کسب و کار و تمام تصمیم گیرنده های اساسی یک کسب و کار، اطلاعاتی عملی می دهد. ابزارهای BI برای آنالیز و تحلیل داده ها به صورت های مختلفی ارائه می شود؛ مثلا گزارش، داشبورد، چارت، نقشه، گراف و تمام ابزارهایی که بتوانند اطلاعات و داده های خام را در قالب های بصری و قابل استفاده به نمایش درآورند.

در حقیقت هوش تجاری به شما به عنوان یک مدیر کمک می کند، بفهمید که چه عواملی در موفقیت یا شکست پروژه هایتان موثر است. همین باعث می شود که بتوانید بفهمید چه عواملی سود بیشتر برای شما رقم می زنند و چه عواملی سود کمتری برای شما به همراه دارند.

BI طیف گسترده ای از ابزار، اپلیکیشن و متدلوژی را شامل می شود که به یک سازمان کمک می کند که بتواند اطلاعات (Data) را از سیستم داخلی و منابع خارجی شرکت جمع آوری کند و آنها را برای تحلیل آماده کند. از مجموع این اطلاعات در نهایت یک گزارش تهیه می شود که به مدیر و تصمیم گیرنده نهایی سازمان تحویل داده می شود. اجازه بدهید با یک مثال این لقمۀ قلمنبه سلنبه را برایتان به راحت الحلقوم تبدیل کنم.

یک مثال روشن و واضح از کاربرد هوش تجاری

فرض کنید شما یک فروشگاه بزرگ اینترنتی دارید و محصولات زیادی برای فروش. قطعا ذهن هیچ مدیری یارای نگهداری تمام اعداد و ارقام مربوط به خرید و فروش را ندارد و البته که واقعا نیاز به حفظ تمام این اعداد و ارقام نیست. در فرآیند پیاده سازی هوش تجاری طبق یک عملیات پیچیده همۀ داده های سازمان در یک دیتابیس (ِData Base) جمع می شود (اینکه اطلاعات روزانه جمع آوری شود یا ماهانه یا هفتگی دست خودتان است). در حقیقت این دستابیس حاوی تمام اطلاعات شرکت و تک تک فروش ها و خریدهای انجام شده توسط سازمان است.

در اصطلاح تخصصی به این دیتابیس، انبارۀ داده یا data warehouse می گویند. این نقطۀ شروع و صفر مرزی پروژه های هوش تجاری است. اطلاعاتی که در انبار داده جمع آوری می شوند، چند بعد مهم (Dimension) دارند که عبارتند از:

1. مکان: یا لوکیشن کاربران. فرض کنید هر کالا توسط یک نفر خریداری می شود که این شخص در یک استان، شهر و منطقۀ به خصوصی زندگی می کند. پس یکی از ابعاد مهم داده های شما متغیر مکان است.
2. زمان: علاوه بر تمام اینها هر فروش یک پارامتر زمان دارد، شما حساب کنید روزی حداقل 10 هزار تا از این فروش و فروش های دیگر به انباره داده اضافه می شوند.

حالا تصور کنید قرار است در یک جلسه استراتژی های کلان (یا حتی غیر کلان و در مقیاس کوچک تر) برگزار شود و مدیران و تصمیم گیرندگان نهایی بخواهند یک تصمیم اساسی بگیرند؛ مثلا اینکه آیا استراتژی درستی است که برای صرفه جویی در هزینه ها اجناسی که از تامین کننده ها خریداری می شوند در انبارهای در دست احداث نگه داری شوند یا نه.

دقیقا از همین قسمت هوش تجاری وارد عمل می شود؛ مثلا در این مثالی که زدیم، مدیر یا گروه مدیریت به راحتی از روی اطلاعات خلاصه سازی شده یا اصطلاحا Summarized Data می تواند بفهمد که چه کالاها یا گروه کالاهایی توسط کدام افرادی در چه شهرها و مناطقی بیشتر فروش می رود و یا در چه زمانی (فصل ، سال، روز) کدام کالا یا گروه کالایی بیشتر فروخته می شود.

حالا بر این اساس آیا آن استراتژی که مثال زدیم واقعا به صرفه جویی در هزینه ها کمک می کند یا بدتر باعث ایجاد هزینۀ اضافه می شود؟ مثلا اگر متوجه بشویم که کالای X در منطقۀ y تهران فروش بالایی دارد، آیا تصمیم اینکه انبار کالای X  را در منطقۀ Y  احداث کند، باعث کاهش هزینه های نگهداری و رساندن (delivery) محصول می شود یا نه؟

تصور کنید که مدیر قصۀ ما به انبار داده دسترسی نداشت

اگر مدیر ما به Data warehouse دسترسی نداشت و خلاصه مجموع تعداد فروش، جمع عدد ریالی فروش به ازای هر کالا در زمان و مکان به خصوص را نداشت، باید تمام داده های چند سال را باید بررسی می کرد و تمام این محاسبات را به صورت دستی انجام می داد، سپس تمام این داده ها را  مقایسه می کرد. به فرض که عمر نوح داشت و فرصت می کرد اینکار را انجام دهد، قطعا تمام محاسبات او ضریب خطای بالایی داشتند. و اما در ادامه برای اینکه کاملِ کامل هوش تجاری را بفهمید، می خواهم آنرا با تحلیل گر کسب و کار (BA) چیست؟

فاصله یک حرف ساده است بین BI و BA

دقیقا فاصله یک حرف ساده است بین BA و BI، اما فهمیدن تفاوت این دو کلمه به درک شما از BI کمک زیادی می کند.

هوش تجاری با نام دیگری به نام Descriptive Analytics هم شناخته می شود. کارشناسان هوش تجاری داده های گذشته و زمان حال شرکت یا سازمان را تحلیل می کنند. در حقیقت یک متخصص هوش تجاری قرار نیست به کسب و کار شما بگوید که چکار کنید. تنها چیزی که می گوید این است که اوضاع کسب و کار شما در گذشته چگونه بوده و الان چگونه است.